kidney treatment किडनीच्या आजाराने ग्रस्त असलेल्या रुग्णांसाठी रक्तातील क्रिएटिनिनची वाढती पातळी ही एक मोठी चिंता असते. क्रिएटिनिनचे प्रमाण वाढणे हे किडनीच्या कार्यक्षमतेत घट झाल्याचे लक्षण मानले जाते. अशा परिस्थितीत, योग्य माहिती आणि उपायांनी क्रिएटिनिनची पातळी नियंत्रणात आणणे शक्य आहे.
क्रिएटिनिन म्हणजे काय?
क्रिएटिनिन हे आपल्या स्नायूंमध्ये (muscles) तयार होणारे एक नैसर्गिक टाकाऊ पदार्थ आहे. निरोगी किडनी हे क्रिएटिनिन रक्तामधून गाळून लघवीवाटे शरीराबाहेर टाकते. मात्र, जेव्हा किडनीची कार्यक्षमता कमी होते, तेव्हा ती हे काम योग्य प्रकारे करू शकत नाही, ज्यामुळे रक्तातील क्रिएटिनिनचे प्रमाण वाढू लागते.
क्रिएटिनिन नियंत्रणात आणण्याचे दोन मार्ग
क्रिएटिनिन नियंत्रणात आणण्यासाठी दोन मुख्य पद्धती आहेत:
१. शरीरातील क्रिएटिनिनची निर्मिती कमी करणे (तात्पुरता उपाय)
- शारीरिक हालचालींवर नियंत्रण: जास्त व्यायाम, धावणे, जॉगिंग किंवा डान्स करणे टाळा. यामुळे स्नायूंचा वापर वाढतो आणि अधिक क्रिएटिनिन तयार होते.
- प्रोटीनयुक्त आहारावर नियंत्रण: क्रिएटिनिन हे एक प्रकारचे प्रोटीनच आहे. त्यामुळे आहारात प्रोटीनचे प्रमाण कमी करणे आवश्यक आहे. विशेषतः मांसाहार (मासे, चिकन, मटण) पूर्णपणे बंद करावा.
- आजारपणापासून बचाव: सर्दी, खोकला किंवा टॉन्सिल्ससारख्या लहान-सहान आजारांमुळेही शरीरात क्रिएटिनिनचे उत्पादन वाढते. त्यामुळे अशा आजारांपासून स्वतःचा बचाव करणे महत्त्वाचे आहे.
२. किडनीची कार्यक्षमता सुधारून उत्सर्जन वाढवणे (कायमस्वरूपी उपाय)
क्रिएटिनिनचे उत्पादन कमी करणे हा तात्पुरता उपाय आहे. खरा आणि कायमस्वरूपी उपाय म्हणजे किडनीची कार्यक्षमता सुधारणे. जेव्हा किडनी पुन्हा योग्य प्रकारे काम करू लागते, तेव्हा ती शरीरातील अतिरिक्त क्रिएटिनिन प्रभावीपणे बाहेर टाकू शकते.
आहारातील गैरसमज आणि योग्य पद्धत kidney treatment
अनेक रुग्ण क्रिएटिनिन वाढण्याच्या भीतीने जेवण-खाणेच सोडून देतात. केवळ उकडलेल्या भाज्यांवर राहिल्याने शरीरात अशक्तपणा येतो आणि स्नायू कमकुवत होतात. यामुळे तात्पुरते क्रिएटिनिन कमी झाल्यासारखे वाटते, पण शरीराचे मोठे नुकसान होते.
- योग्य प्रोटीनचे सेवन: शरीराला प्रोटीनची गरज असते. त्यामुळे मांसाहार टाळून, पचायला हलक्या असलेल्या मूग, मसूर किंवा मोथ डाळी अधूनमधून घेता येतात.
- कर्बोदकांचे महत्त्व: गहू आणि तांदूळ यांसारख्या पदार्थांमधून मिळणाऱ्या कर्बोदकांचे (Carbohydrates) रूपांतर शरीर गरजेनुसार प्रोटीनमध्ये करू शकते.
किडनीच्या रुग्णांनी क्रिएटिनिनच्या वाढत्या पातळीला न घाबरता योग्य उपाययोजना करणे आवश्यक आहे. आहारावर नियंत्रण ठेवणे आणि शारीरिक हालचाली कमी करणे हे तात्पुरते उपाय असले तरी, किडनीची मूळ कार्यक्षमता सुधारण्यावर लक्ष केंद्रित करणे हाच खरा आणि कायमस्वरूपी उपाय आहे. योग्य वैद्यकीय सल्ल्याने आणि जीवनशैलीत बदल करून किडनीचे आरोग्य सुधारता येते आणि डायलिसिससारख्या प्रक्रियेपासून दूर राहता येते.