bhat pik rogavar ase kara upay! नमस्कार मित्रांनो, या विशेष लेखात आपल्या सर्वांचे स्वागत आहे. सध्या राज्याच्या हवामानात मोठे बदल जाणवत आहेत; कधी मुसळधार पाऊस, तर कधी अचानक उघडीप. भात हे महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचे पीक आहे, पण अशा बदलत्या हवामानामुळे त्यावर रोग आणि किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो. नुकत्याच काही ठिकाणी भात पिकावर निळे भुंगुरे आणि खोडकिडी आढळून आल्या आहेत. या किडींवर वेळीच नियंत्रण मिळवणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून शेतकरी मोठ्या नुकसानीपासून वाचू शकतील. या लेखात आपण या दोन्ही किडींचे व्यवस्थापन कसे करावे, हे सविस्तरपणे पाहणार आहोत.
निळ्या भुंगुऱ्यांचे व्यवस्थापन : bhat pik rogavar ase kara upay!
निळे भुंगुरे भात पिकासाठी अतिशय हानिकारक असतात. यांचा प्रादुर्भाव अशा ठिकाणी जास्त होतो जिथे पाण्याचा निचरा व्यवस्थित होत नाही. तसेच, पिकाच्या वाढीच्या अवस्थेत जास्त प्रमाणात नायट्रोजन (नत्र) दिल्यानेही हे भुंगुरे वाढतात.
ओळख आणि नुकसान :
- स्वरूप: या किडीच्या भुंगुऱ्यांचा रंग गर्द असतो, तर अळी भुऱ्या-पांढऱ्या रंगाची असते.
- अंडी: मादी भुंगेरी पानांच्या मागच्या बाजूला अंडी घालतात. साधारणतः आठवड्याभरात त्यातून लहान अळ्या बाहेर पडतात.
- नुकसान: ही अळी पानांच्या वरच्या भागातील हरितद्रव्य खाते. ती पानांना गुंडाळून (सुरळी करून) आतला हिरवा भाग खाते. यामुळे पानांवर पांढरे पट्टे दिसू लागतात, जे नंतर तपकिरी होतात आणि पाने करपल्यासारखी दिसतात. यामुळे पिकाची वाढ खुंटते आणि उत्पादनात घट होते.
नियंत्रण उपाय :
- पाण्याचे व्यवस्थापन: फुटवे अवस्थेत भाताच्या खाचरात पाण्याची पातळी ५ सेंटीमीटर पर्यंत ठेवा. जास्त झालेले पाणी बांधाच्या मदतीने बाहेर काढून टाका. खाचरात पाणी जास्त वेळ साठवून ठेवण्याऐवजी दर दोन दिवसांनी नवीन पाणी सोडा. यामुळे किडींना अटकाव होतो.
- तण नियंत्रण: बांधावर आणि खाचरातील तण काढून टाका.
- रासायनिक फवारणी:
- फिनॉल फॉस (२५% EC) ४ मिली किंवा लॅम्डा साय हॅलोथ्रीन (५% EC) ०.५ मिली प्रति लिटर पाण्यात मिसळून पाऊस थांबल्यावर फवारा.
- किंवा कार्टाप हायड्रोक्लोराईड (५०% SP) १.२ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून द्या.
- पाणथळ भागात पाण्याचा निचरा करून बांध बांधा आणि दाणेदार कीटकनाशकांचा वापर करा.
खोडकिडीचे व्यवस्थापन :
खोडकिड ही भातावरील एक प्रमुख आणि नुकसानकारक कीड आहे. ही अळी थेट पिकाच्या खोडात शिरते आणि आतील भाग पोखरून खाते, ज्यामुळे गाभामर होतो.
ओळख आणि नुकसान :
- नुकसान: ही अळी सुरुवातीला कोवळी पाने खाते आणि नंतर खोडामध्ये शिरून आतील भाग पोखरते. यामुळे पिकाचा पोंगा (अग्रभाग) सुकतो आणि त्याला गाभामर म्हणतात. सुकलेला पोंगा सहज हाताने उपटला जातो. यामुळे पिकाची वाढ खुंटते आणि उत्पादन कमी होते.
नियंत्रण उपाय :
- नांगरणी: उन्हाळ्यात शेताची खोल नांगरणी करा. यामुळे जमिनीतील अळ्या उघड्यावर येऊन सूर्यप्रकाशात मरतात.
- सापळा पीक: भात शेतीच्या बाजूला किंवा थोड्या अंतरावर नेपियर गवत लावल्यास ते सापळा पिकासारखे काम करते आणि खोडकिडींना मुख्य पिकापासून दूर ठेवते.
- कामगंध सापळे: खोडकिडीच्या नियंत्रणासाठी शेतात २० ते ३० मीटर अंतरावर एक याप्रमाणे २० कामगंध सापळे लावा.
- रासायनिक उपाय:
- जर शेतात ५% पेक्षा जास्त कीडग्रस्त फुटवे आढळल्यास किंवा १ चौरस मीटर क्षेत्रात किडीची एक अंडीपुंज आढळल्यास रासायनिक उपाय करा.
- क्विनॉलफॉस (२५% EC) १८ मिली किंवा कार्टाप हायड्रोक्लोराईड (५०% SP) १२ ग्रॅम किंवा लॅम्डा साय हॅलोथ्रीन (५% EC) ५ मिली प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारा.
- फुटवे अवस्थेत नत्र खत देताना सोबत दाणेदार कीटकनाशकाचा वापर करा.
या उपायांचा योग्य वेळी अवलंब केल्यास तुम्ही तुमच्या भात पिकाचे मोठ्या नुकसानीपासून संरक्षण करू शकता. अशाच शेतीविषयक माहितीसाठी जोडलेले राहा. bhat pik rogavar ase kara upay!
